دکتر علیرضا نمازی شبستری در گفت و گو با وبدا، درخصوص راهکارهای حفظ سلامتی در سالمندان در گرمای تابستان، عنوان کرد: گرمازدگی اغلب به دلیل کمبود آب در بدن اتفاق میفتد و در صورت بی توجهی، گاهی می تواند برای افراد خطرات جانی به همراه داشته باشد.

کاهش آستانه تحمل گرما در سالمندان

وی افزود: افراد جوان معمولا به دلیل توانایی بالای جسمی آستانه تحمل بالاتری نسبت به گرمازدگی دارند، اما سالمندان با شروع فصل گرما، معمولا بر اثر عوارض ناشی از کمبود آب بدن و گرمازدگی دچار اختلالات اساسی می شوند.

دکتر نمازی خاطرنشان کرد: بدن انسان زمانیکه به تدریج به سنین سالمندی نزدیک تر می شود، دچار تغییراتی می شود؛ در سالمندان توان پردازش و سیستم هشدار تضعیف می شود و ممکن است مثلا افراد متوجه تشنگی و کمبود آب در بدنشان نشوند. به عبارتی، توانایی تنظیم درجه حرارت در افراد سالمند به دنبال قرارگیری در معرض گرمای شدید، کاهش می یابد.

بیماری های زمینه ای و افزایش ریسک گرمازدگی

وی با بیان اینکه اغلب سالمندان به دلیل بالا رفتن سن دچار مشکلات و بیماری های زمینه ای هستند که خطرات گرمازدگی را افزایش می دهد، خاطرنشان کرد: به طور معمول زمانی که آب بدن کاهش می یابد، مغز با افزایش حس تشنگی و همچنین جذب بیشتر آب، سعی می کند مقدار آب بدن را در حد طبیعی حفظ کند، بخشی از قشر مغز که با حس تشنگی ارتباط دارد در افراد سالمند دچار اختلال می شود و در نتیجه فرد احساس تشنگی نکرده و ضرورت مصرف آب را در خود حس نمی کند.

کاهش تعریق در سالمندان

وی گفت: بدن افراد جوان وقتی در معرض گرما قرار می گیرد، از مکانیسم فیزیولوژیک عرق کردن برای خنک نگه داشتن دمای بدن استفاده می کند، اما در سالمندان خونرسانی در پوست کاهش یافته و در نتیجه تعریق نیز کمتر اتفاق میفتد، بنابراین گرما در بدن ماندگار شده و ممکن است به سکته های قلبی و مغزی بینجامد.

اهمیت مصرف فولیک اسید در سالمندان

وی مصرف برخی مکمل ها مانند فولیک اسید در سالمندان را راهکاری موثر برای اتساع رگ ‌های خونی و افزایش جریان خون و در نتیجه افزایش تحمل گرما در بدن سالمندان عنوان کرد و گفت: نوشیدن آب به میزان کافی توصیه همیشگی ما در روزهای گرم سال است؛ سالمندان بالای ۶۰ سال به طور عمومی بیش از سایرین در معرض خطر کم ‌آبی بدن قرار دارند. کمبود آب در بدن می ‌تواند منجر به احساس ضعف، حالت تهوع، سرگیجه و از دست دادن تعادل شود.

وی گفت: استقرار در یک محیط خنک، بستن پرده‌ ها و استفاده از سیستم تهویه مطبوع در طول روزهای گرم موجب کاهش دمای بدن سالمندان می ‌شود. همچنین، استفاده از حمام آب سرد یا قراردادن پاها در ظرف آب سرد و استفاده از حوله‌ های خیس برای کاهش دمای بدن نیز بسیار کارآیی دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه، بیان کرد: توصیه می شود که افراد سالمند در روزهای بسیار گرم از فعالیت در خارج از منزل خودداری کنند و رسیدگی به امور روزانه مانند خرید یا امور بانکی را به اعضای خانواده یا دوستان بسپارند.

به گفته وی، هنگامی که سالمندان پیامدهای شدید گرما را تجربه می ‌کنند، به احتمال زیاد نیاز فوری به مراقبت ‌های پزشکی خواهند داشت، بنابراین بهتر است افراد سالمند به طور دائم تحت نظر باشند تا در صورت وجود علائم اولیه گرمازدگی، پیش از وخیم شدن اوضاع، خدمات پیشگیرانه پزشکی را دریافت کنند، در این زمینه لازم است که مرتبا به سالمندانی به تنهایی زندگی می کنند، سر بزنید.

گرمازدگی چیست؟

وی درخصوص "گرمازدگی" توضیح داد: یکی از مهمترین تهدیدهای سلامتی سالمندان و سایر افراد در تابستان گرمازدگی است. گرمازدگی (Heatstroke) به حالتی گفته می ‌شود که دمای بدن بر اثر گرما به ۴۰ درجه سانتی گراد یا بیشتر افزایش یابد. این عارضه بر اثر قرارگرفتن طولانی مدت درگرما و نور آفتاب یا فعالیت بدنی شدید اتفاق میفتد.

دکتر نمازی ادامه داد: گرمازدگی یک حالت اورژانسی است و باید به سرعت درمان شود؛ چراکه منجر به آسیب‌ های جبران ناپذیر به مغز، قلب، کلیه‌ ها و عضلات می‌ شود. گرمازدگی در صورت عدم درمان و کاهش دمای بدن می ‌تواند به مرگ منجر شود.

علائم و نشانه ‌های "گرمازدگی"

وی درخصوص مهمترین علائم و نشانه ‌های "گرمازدگی" بیان کرد: افزایش دمای هسته مرکزی بدن به ۴۰ درجه سانتی گراد و بیشتر، تغییر حالت ‌های روحی مانند آشفتگی، بی‌ قراری،‌ گیجی، تحریک ‌پذیری،‌ تشنج و کما، تغییر در عادت عرق کردن پوست، خشک شدن پوست، تهوع و استفراغ، قرمزی پوست، تنفس سریع (نفس نفس زدن)، افزایش ضربان قلب و سردرد، از جمله شاخص ترین علائم گرمازدگی است.

اقدامات اورژانسی هنگام گرمازدگی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص طب سالمندی گفت:  به محض مشاهده فرد گرمازده اقداماتی مانند تماس با اورژانس، انتقال بیمار به سایه و مکان خنک، کاهش دمای بدن مصدوم با ریختن آب سرد روی بدن و کمپرس یخ روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله ران و درآوردن لباس‌های اضافی می تواند تاثیرگذار باشد.

دکتر نمازی عنوان کرد: زمانی که میزان آب بدن کمتر از مقدار مورد نیاز باشد، بدن با کم آبی (Dehydration) مواجه می ‌شود، در این حالت عملکرد تمام اندام‌ های داخلی با مشکل مواجه خواهد شد. کم آبی ناشی از گرما یکی از مهمترین دلایل مرگ و میر در تابستان است.

وی افزود: بیش از ۶۰ درصد وزن بدن از آب تشکیل شده است. تمام سلول‌ ها، اعضا و بافت ‌های بدن برای عملکرد صحیح و ادامه حیات به آب وابسته هستند. کم آبی بسته به مقدار آن به سه درجه خفیف، متوسط و شدید طبقه ‌بندی می‌ شوند.

وی گفت: برخی از مهمترین وظایف آب در بدن عبارتند از، کمک به حفظ تعادل مایعات بدن، تنظیم دمای بدن، روان کردن حرکات مفاصل، محافظت از مفاصل، ستون فقرات و بافت‌ها، کمک به دفع سموم و مواد زائد بدن، کمک به هضم غذا، کاهش وزن، کمک به جذب مواد مغذی در بدن، نشاط پوست، محافظت از تمام اعضای حیاتی بدن، کمک به تبدیل غذا به انرژی، اکسیژن را مرطوب می‌کند تا برای تنفس قابل استفاده شود، کمک به حمل مواد مغذی و آب به سلول‌ ها، بهبود عملکرد کلیه ها.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین، ممکن است بر اثر شرایط خاصی مانند تعرق زیاد، گرما، اسهال و استفراغ، دیابت، فعالیت شدید فیزیکی و تکرر ادرار، بدن آب بیشتری از دست دهد، کاهش آب بدن می‌ تواند منجر به کاهش آب احاطه کننده مغز شود. نقش مایع دربرگیرنده مغز، جلوگیری از ضربه، تکان مغز و سردرد است.

وی افزود: بیش از ۷۵ درصد مغز از آب تشکیل شده است و فراموشی، کاهش حافظه و عدم تمرکز، از مهمترین علائم کم آبی بدن محسوب می ‌شوند. مطالعات نشان می‌ دهد کم آبی مغز در احساس خستگی، استرس و نوسانات خلقی نیز نقش دارد. یبوست و سوء‌ هاضمه نیز در نتیجه کم آبی بدن مخصوصا در سالمندان بسیار اتفاق میفتد. تغییر رنگ و کاهش ادرار، گرفتگی عضلات، پوسته پوسته شدن لب و اطراف دهان، افزایش ضربان قلب، خشکی مو و پوست و خشکی دهان از دیگر آثار کم آبی در بدن سالمندان است.

وی ضمن توصیه به مصرف روزانه حداقل 6 تا 8 لیوان آب، گفت: مصرف برخی داروها در سالمندان، مدر بوده و سبب از دست دادن مقدار زیادی آب از طریق ادرار از بدن می شوند، بنابراین سالمندانی که از داروهای فشار خون یا داروهای کاهنده ضربان قلب استفاده می کنند، باید آب کافی مصرف کنند.